Çocuğum neden yalan söylüyor

Çocukların yalan söylemesinin sebepleri nelerdir ve bunda anne ve babanın etkisi nedir? Anne-babalar yalan söyleyen çocuk karşısında ne yapmalıdır?

Öncelikle anne ve babalar yalan ve hayal gücünü ayırmalılar. 3-5 yaşındaki çocuklar gerçeği ve hayal gücünü ayıramazlar. Hayal dünyaları çok geniştir. Bu yüzden duyduğu, gördüğü her şeyi alıp hayal dünyasıyla süsler. Bu yaşlarda çocuğun söylediği yalanlar hususunda endişelenmeye gerek yoktur.

Ceza almaktan, kınanmaktan, şiddet görmekten korkan çocuk yalana başvurur. Anne ve babaların çocuklar doğruyu söylediklerinde panik yapmadan süreci izlemeleri halinde, çocuklarda bu davranış kalıcı olmayacaktır.

Çocuk ve Ergen Psikoloğu Duygu Demirhan çocukların dikkat çekmek, cezadan  kaçınmak, bazı menfaatler elde etmek, ilgi görmek, ona zor gelen bazı sorumluluklardan kurtulmak ve korkularından ötürü yalan söyleyebildiğini belirtiyor.

7 yaşından sonra dikkat

Çocuk ve Ergen Psikoloğu Duygu Demirhan beş yaş öncesi çocuklarda gerçek ve hayali ayırt edememe,yaşanmamış olayları yaşanmış gibi anlatma,farklı ya da abartılı anlatma normal karşılanması gerektiğini, bu durumun yalan olarak kabul edilmeyeceğini söylüyor ve ekliyor: Özellikle bu abartılı anlatım 6-7 yaşına kadar devam edebilir.

7 yaşından sonra çocuğun hayalle gerçeği daha iyi ayırt etmesi ile bu tür davranışlar çocukların büyük çoğunda azalır.Hayal gücü iyi olduğu için çeşitli senaryolar üreten çocuklar resim, tiyatro veya yazı yazmak gibi çeşitli etkinliklere yönlendirilebilir.

Fakat ilkokul çağındaki bir çocuğun artık muhakeme yeteneği ve soyut somut kavram algısı geliştiği için gerçeği yansıtmayan söylemlerine yalan diyebiliriz.

Çocuklar neden yalan söyler?

 “Çocuklar genel olarak; dikkat çekmek, cezadan kaçınmak, bazı menfaatler elde etmek, ilgi görmek, ona zor gelen bazı sorumluluklarından kurtulmak ve korkularından dolayı yalan söyleyebilirler” diyen Demirhan çocuklarda yalan söyleme alışkanlıklarıyla ilgili şu bilgileri veriyor:

 Aile içinde veya çevrede çok sık yalan söyleniyor olması da çocuğun anne babasını model alarak yalan söyleme davranışını kazanmasını ve bunu normalleştirmesini sağlar. Yani anne-babalar yalan söyleme konusunda da model oluştururlar. Anne-babanın yalana başvurduğuna tanık olan çocuk, yalan söylemeyi öğrenir.

 Eve gelmek isteyen misafire anne ve babanın gerçeği söylemek yerine “akşam başka bir işimiz var” şeklinde yalan söylemesi ve çocuğun buna şahit olması bile,ebeveynin çocuğunun yalan söylemesine zemin hazırlamasına sebep olur.

 En çok endişe verici olan, çocuğun bir kazanç elde etmek veya bir sorumluluktan kurtulmak için yalan söylemesi ve buna çevresindekileri inandırdığını düşünmesidir.

 Mesela anne-babası ilgisiz olan bir çocuk, yazılıdan kötü bir not aldığında nasılsa anne-babası okula gidip araştırmayacağını bildiği için sınavdan iyi not aldığını rahatlıkla söyleyebilir ve bu davranış süreklilik halini alıp ileride daha büyük yalanların başlangıcını oluşturur.

Önlemek kolay, iyileştirmek zor

 Duygu Demirhan yalan söyleme davranışını iyileştirmenin önlemekten daha zor olduğunu söylüyor. Önemli olan, çocuğu yalana itecek durumlara meydan vermemektir diyen Demirhan şöyle devam ediyor:

 ”Anne ve babalar çocuklarına model olduklarını akıldan çıkarmamalı ve doğru model olmalıdırlar.Ebeveynin söyledikleri ile davranışları arasında tutarlılık olmalıdır. Yalanın her türlüsüne karşı olduğunuzu sadece çocuğu uyararak değil, yaşayarak, örnek olarak da göstermek gerekir.

 Anne ve babalar çocuklarını çok iyi tanımalı ve başaramayacağı şeyler istememelidirler.Çocukları kardeşi ve çevresindeki diğer insanlar ile kıyaslamamak, aşırı otoriter ve baskıcı bir tutumla yaklaşmamak,çocuğu tehdit etmemek yalanın önlenmesi için önemlidir.Çocukların hangi durumlarda yalana başvurduğunu irdelemenin önemi unutulmamalıdır.”