Aile hekimliğinde yeterli değiliz

  Sağlık Bakanlığı, Dünya Sağlık Örgütü’nün İş Yüküne Dayalı Personel İhtiyacını Belirleme Yöntemi ile 81 ilde aile hekimi ve sağlık elemanı açıklarını belirledi. Hekim ve sağlık elemanlarının aktif çalışma süreleri ve bir önceki yıla ait işyükü verileri ile yapılan değerlendirme sonucuna göre 3 bin aile hekimi ve 6 bin 393 aile sağlığı elemanına ihtiyaç var. En fazla aile hekimi ihtiyacı 654’le İstanbul ve 418 açıkla İzmir’de. İş yükü oranlarına göre aile hekimi fazla olan illerde ilk sırada 117 hekimle Şanlıurfa, 77 hekimle Ağrı ve 76 hekim fazlasıyla Erzurum geliyor. Aile sağlığı elemanı ihtiyacında bin 329’la eksikle İstanbul yine ilk sırada.

Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, ‘Dünya Sağlık Örgütü İşyüküne Dayalı Personel İhtiyacı Belirleme Yöntemi Birinci Basamak Sağlık Kurumları Uygulaması’ başlıklı önemli bir çalışma yaptı. İşyüküne Dayalı Personel İhtiyacı Belirleme Yöntemi Dünya Sağlık Örgütü tarafından kurumların personel ihtiyaçlarının işyüküne bağlı olarak belirlenmesini sağlayan bir yöntem.

Çalışmada, Dünya Sağlık Örgütü tarafından geliştirilen İşyüküne Dayalı Personel İhtiyacı Belirleme Yöntemi’nin Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) ve Toplum Sağlığı Merkezleri’nde (TSM) uygulaması yapıldı. ASM’lerde çalışan Aile Hekimi (AH) ve Aile Sağlığı Elemanlarının (ASE) iş yükleri ve ihtiyaç duyulan personel hesaplamaları gerçekleştirildi. Çalışma aile hekimliği hizmetlerinin kullanımı açısından iller arasında farklılıkların nedenlerinin araştırılmasına, uygun çözümler geliştirilmesine, sağlık insan gücünün etkin ve verimli kullanımına ve bu düzeyde sunulan hizmetlerin kalitesinin artırılmasına katkıda bulunması amaçlandı.

ASM ve TSM’ler de çalışan personelin katılımı ile ikişer günlük iki çalıştay düzenlendi. Çalışmanın birinci bölümünde İşyüküne Dayalı Personel İhtiyacı Belirleme Yönteminin uygulama sonuçları, ikinci bölüm ise hem çalıştaylarda hem de ASM’lere yapılan ziyaretlerde gerçekleştirilen yüz yüze görüşmelerde elde edilen bilgiler değerlendirildi. Türkiye geneli ve il düzeyinde AH’ler ve ASE’ler için işyüküne dayalı ihtiyaçlar hesaplandı.

"AİLE HEKİMLERİNİN YÜZDE 94.5’İ PRATİSYEN HEKİM"

Sağlık Bakanlığı verilerine göre ülkemizde 6 bin 768 Aile Sağlığı Merkezi ve 971 Toplum Sağlığı Merkezi’nde toplam 20 bin 127 aile hekimi görev yapıyor. Uygulamaya göre 3 bin nüfusa 1 aile hekimi bulunması gerekiyor. Çalışmaya göre mevcut aile hekimliği programlarının sayısı ve alınan öğrenci sayıları ihtiyacı karşılamaya yetmediği vurgulandı.

Bugün aile hekimliği uzmanlık eğitimi veren toplam 65 üniversite ve eğitim ve araştırma hastanesinde sadece 848 asistan aile hekimi bulunduğu vurgulanan raporda, “2011-2012 yılında uzmanlık eğitimini tamamlayan aile hekimi sayısı 91’dir. Bu yüzden gereken aile hekimi ihtiyacının karşılanması için aile hekimliği sistemi uygulamasına geçildiğinde pratisyen hekimlerin ve diğer uzmanların uyum eğitimleri verildikten sonra aile hekimi olarak hizmet vermeleri sağlanmıştır.

Hâlihazırda aile sağlığı merkezlerinde görevli aile hekimlerinin yüzde 5,2’si aile hekimi uzmanlarından yüzde 0,3’ü diğer uzmanlıklardan ve kalan yüzde 94,5’i de pratisyen hekimlerden oluşmakta.” İfadeleri yer aldı. Bakanlık verilerine göre 2013 yılı itibariyle 19 bin 527 aile sağlığı elemanının görev yaptığı ifade edilen raporda, “Aile sağlığı elemanları; aile hekimi ile birlikte hizmet veren, sözleşmeli çalıştırılan veya Bakanlıkça görevlendirilen hemşirelik, ebelik, toplum sağlığı teknisyenliği veya acil tıbbi teknisyenliği eğitimi almış kişilerden oluşmakta.” denildi.

Aktif çalışma süresi ve bir önceki yıla ait işyükü verileri ile Dünya Sağlık Örgütü İşyüküne Dayalı Personel İhtiyacı Belirleme Yazılımı kullanılarak il bazında ve ülke genelinde ihtiyaç duyulan aile hekimi ve aile sağlığı elemanı sayısı hesaplandı. Çalışma sonucunda işyüküne dayalı olarak hesaplanan aile hekimi ihtiyacı 23 bin 83 olarak belirlendi ve ülkemizde 3 bin AH açığı bulunduğu saptandı.

Türkiye genelindeki hesaplamalarda mevcut ASE sayısının 19 bin 527, işyüküne dayalı ihtiyacın 25 bin 920 olduğu belirlendi. Rapora göre ülkemizde ASE açığı 6 bin 393. ASE ihtiyaçlarının AH ihtiyaçlarından yaklaşık yüzde 12 daha fazla olması gerektiği vurgulandı. İşyükü oranları incelendiğinde 0,6’lık işyükü oranı ile Yalova en fazla işyüküne maruz kalan il, Hakkari ise 3,9’luk işyükü oranı ile en az işyüküne maruz kalan il oldu.İş yüküne dayalı hesaplamalara göre Yalova için gereken AH sayısı 85 iken mevcutta 54 AH görev yapıyor. Hakkari’de ise iş yüküne dayalı olarak 13 AH’ye ihtiyaç duyulurken bu ilde 50 hekim görev yapıyor.