Güzel ahlâk, ilim ve edep öğrenmekle, iyi
insanlarla arkadaşlık etmekle elde edilen iyi huylardır.Dînimiz iyi huylar
edinmemizi, kötü huylardan kaçınmamızı emretmektedir. Yüce Rabbimiz, sevgili
Peygamberimizi överken, (Gerçekte sen, büyük bir ahlâk üzeresin) buyurmaktadır.
İyi insan, güzel huylara sahip olan kimse demektir. Güzel huy, iyi iş yapmaya
sebep olur. Güzel ahlâk, ruhumuzun alışkanlık haline getirdiği iyi huylara
denir.

İslâm âlimleri, güzel
ahlâkı tarif ederken buyuruyorlar ki:

“Güzel ahlâk, güler
yüzlülük, cömertlik ve kimseyi üzmemek demektir”.

“Güzel ahlâk, genişlikte
ve darlıkta insanları razı etmeye çalışmak demektir”.

“Güzel ahlâk, Allahtan
razı olmak demektir. Yani hayrı ve şerri Allahtan bilmek, nimetlere şükür,
belâlara sabır etmektir”.

“Güzel ahlâk,
haramlardan kaçıp helâli aramak, diğer insanlarla olduğu gibi aile fertleriyle
de iyi geçinip onların geçimlerini sağlamaktır”.

“Güzel ahlâkın en azı,
güçlüklere göğüs germek, yaptığı iyiliklerden karşılık beklememek, bütün
insanlara karşı şefkatli olmaktır”.

“Güzel ahlâk, yaratanı
düşünerek, yaratılanları hoş görmek, onların eziyetlerine sabretmektir”.

Bir müslümana çatık
kaşla bakmak haramdır. Güler yüzlü olmayan kimse mü’min sıfatlı değildir.
Müslüman, herkese karşı güler yüzlü, tatlı dilli olmalıdır.

Hadis-i şerifte, Allaha
ve ahiret gününe iman eden kimsenin, misafirine ve komşusuna ikram etmesi, ya
hayır söylemesi veya susması emredilmiştir.

Güzel ahlâklı olmanın,
bazı alâmetleri şunlardır: İnsaflı olmak, arkadaşlarının hatasını görmemek,
hüsnü zan etmek, kötü zandan kaçınmak, arkadaşlarının eziyetlerine göğüs
germek, onlardan şikayetçi olmamak, hep kendi ayıp ve kusurlarını düşünmek,
kendi nefsini kınamak, güler yüzlü olup, herkesle yumuşak konuşmaktır.

Güzel ahlâk sahibi olan
kimse, edeplidir, az konuşur, kimseyi gıybet etmez (çekiştirmez), Allah için
sever, Allah için düşmanlık eder. Emaneti korur, komşu ve arkadaşını gözetir.
Bütün iyi huyların başı ise haya (utanmak) tır.

Bir kimse, güzel ahlâka
sahip olmak için, önce kendi kötü huylarını teşhis etmelidir. Bunu ya kendi
düşünerek, araştırarak bulur. Yahut bir âlimin, rehberin bildirmesi ile anlar.
Mümin, müminin aynasıdır, insan kendi kusurlarını zor anlar. Güvendiği
arkadaşına sorarak da, kusurlarını öğrenir. Sadık olan dostu, onu
tehlikelerden, korkulardan koruyan kimsedir.

Sevgili Peygamberimiz,
güzel ahlâkı bildiren hadis-i şeriflerinde buyuruyor ki:

(Allahü teâlâ yanında
kulların en sevgilisi, ahlâkça en güzel olanıdır.)

(Güzel ahlâk, büyük
günâhları, suyun elbiseyi temizlemesi gibi temizler. Kötü ahlâk ise, salih
amelleri, sirkenin balı bozduğu gibi bozar.)

(Güzel ahlâk, senden,
kesilen akrabanı ziyaret etmek, sana vermeyene vermek, sana zulmedeni
affetmektir.)

(Kıyamet günü mizanda
(terazide) en ağır gelen şey, Allah korkusu ile güzel ahlâktır.)

(Allahın en sevdiği şey,
güzel ahlâktır.)

(Müminlerin iman
yönünden en faziletlisi, en üstünü, ahlâkça en iyi olanıdır.)

(İnsanları memnun etmek
için malınız kifayet etmez. Ancak güler yüz ve güzel ahlâkla onları memnun
edebilirsiniz).

(Şüphesiz güzel ahlâk,
güneşin buzu erittiği gibi günahları eritir).

(Bir insan az ibadet
etse de, güzel ahlâkı sayesinde yüksek dereceye kavuşur).

(Bir müslüman güzel
ahlâkı sayesinde, gündüzleri oruç tutan, geceleri ibadet eden kimselerin
derecesine kavuşur.)

(Yumuşak davran,
sertlikten ve çirkin şeyden sakın! Yumuşaklık insanı süsler. Çirkinliği
giderir.)

(Yumuşak davranmayan,
hayır yapmamış olur.)

(İçinizden en sevdiğim
kimse, huyu en güzel olanınızdır.)

(Kendisine yumuşaklık
verilen kimseye, dünya ve ahiret iyilikleri verilmiştir.)

(Haya imandandır, imanı
olan Cennettedir. Fuhuş, kötülüktür. Kötüler Cehennemdedir).

(Cehenneme girmesi haram
olan ve Cehennemin de onu yakması haram olan kimseyi bildiriyorum. Dikkat
ediniz! Bu kimse, insanlara kolaylık, yumuşaklık gösterendir.)

Güzel Huylar

        Güzel ahlâk, insanın dünyada ve
ahirette rahat ve huzur içinde yaşamasını sağlar, insanın kurtuluşunu sağlayan
iyi huyların sayısı çoktur. Bunların hepsinin esası ve özü, güzel huylu
olmaktır. Bunları öğrenmek ve elde etmek her müslümana farzdır. Allahü teâlânın
emridir.

İnsanlarda bulunan bütün
iyi huylar, dört esas iyi huydan doğar. Herkes bu dört iyi huyu ile öğünür.
Hatta soyu ile, yakınları ile öğünen kimseler, onlarda bu huylar bulunduğu için
öğünürler. Bu dört ana huydan meydana gelen iyi huylar, sayısız denecek kadar
çoktur. Bu dört huy; hikmet, şecaat, iffet ve adalettir. Her birisinden meydana
gelen güzel huylar, «Ahlâk» kitaplarında geniş olarak anlatılmaktadır.

Hikmetten zekâ, çabuk
kavrayışlılık, zihin açıklığı, dikkatli olmak, haddini aşmamak, çabuk
hatırlamak gibi güzel huylar ve melekeler doğar.

Şecâattan; ağırbaşlı
olmak, yiğitlik, dinde gayretli olmak, sıkıntılara katlanmak, yumuşak huylu
olmak, vatanı ve dîni korumak için yapılan harplerde mukavemet göstermek, iyi
işleri başarmak için çalışmaktan yılmamak, büyüklük göstermemek gibi güzel
huylar doğar.

İffetten; kötü iş
yapınca utanmak, acımak, iyilik etmek, iyi huylu olmaya çalışmak, münakaşa
etmemek, nefsine hâkim olmak, sabır, kanaat, ağırbaşlı olmak, kusurlu ve gevşek
olmaktan sakınmak, intizamlı yaşamak, herkesin hakkını gözetmek, cömertlik,
kerem ve ihsan sahibi olmak, kendinin muhtaç olduğu malı, muhtaç olan kimselere
vermek, affetmek, iyilik etmeyi sevmek, başkalarına yardımcı olmak, herkesle
iyi geçinmek, başkasının kabahatlarını, kusurlarını görmemezlikten gelmek gibi
güzel huylar doğar.

Adaletten de;
arkadaşının rahatını istemek, din kardeşleriyle ülfet ve sevgi halinde
bulunmak, sözünde durmak, herkesin sıkıntıdan kurtulmasına çalışmak,
akrabayı-yakınları gözetmek, ziyaret ve yardım etmek, iyiliğe karşı iyilik
etmek, alış-verişte hakkı gözetmek, yaptığı iyiliği başa kakmamak,
arkadaşlarını sevip hediye vermek ve kendini onlara sevdirmek, Allahü teâlânın
takdir ettiğine razı olup, tevekkül etmek ve yoktan var eden ve her türlü
ni’meti bağışlayan, görünür-görünmez kazalardan ve belâlardan koruyan Allahü
teâlâya ibâdet etmek gibi güzel huylar doğar.