Uzman Klinik Psikolog Gizem Mine Çölümlü, sigaranın zararlarını anlatarak sigara bağımlılığı ve altında yatan nedenler hakkında bilgi verdi.


  Sigara bağımlıları zararlarını bildikleri halde pek çok bahane
ile sigara alışkanlıklarını sürdürmeye devam ediyor. Kullanım yaşının gelişmiş
ülkelere göre Türkiye’de çok daha düşük olması ise önemli bir tehlikeye işaret
ediyor.

Daha çocuk yaştaki bireyler
ve gençler genellikle imaj kaygısı, büyüdüğünü ispat etmeye çalışma gibi
nedenlerle sigara kullanabiliyor. Ancak sigaranın zararlı etkilerinin daha
geniş kitlelere duyurulması, bağımlılık halinde de konu ile ilgili psikolojik
destek alınması da önem taşıyor.

Memorial Şişli Hastanesi
Psikoloji Bölümü’nden Uzman Klinik Psikolog Gizem Mine Çölümlü, “9 Şubat Dünya
Sigarayı Bırakma Günü” öncesinde, sigara bağımlılığı ve altında yatan
nedenler hakkına bilgi verdi.

EN HIZLI YAYILAN VE EN UZUN SÜREN SALGIN

Dünya Sağlık Örgütü’nün “dünyanın en hızlı
yayılan ve en uzun süren salgını” olarak ifade ettiği sigara, ülkemizde de
önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir. Son yıllarda sigara içme
alışkanlığı, gelişmiş ülkelerde azalmakta iken, gelişmekte olan ülkelerde
tüketimi her geçen yıl artış göstermektedir. Sigara bağımlılığı, içme
örüntüsünün tutarlılık göstermesi, giderek sigara miktarının artırılması,
bırakınca yoksunluk belirtilerinin yaşanması ve başarısız sigara bırakma
girişimleri şeklinde tanımlanmaktadır.

BAŞLAMA YAŞI 10'A DÜŞTÜ

Sigara, içerisinde bulunan
bağımlılık yapıcı madde olan nikotin nedeniyle aynı zamanda nikotin bağımlılığı
olarak da adlandırılmaktadır. Sigara içmenin nikotin ile ilişkili bedensel
etkilerinin yanı sıra ruhsal ve davranışsal yönleri de zamanla gelişmektedir.
Bedensel, ruhsal ve davranışsal faktörler birbiriyle etkileşim halindedir ve bu
faktörlerin yeterince incelenmediği durumlarda kişi kolaylıkla tekrar sigaraya
başlayabilmektedir.

Toplumsal, ekonomik ve
sosyokültürel etmenler nedeniyle nikotin bağımlılığı sık gelişebilmekte ve
Türkiye’de sigara başlama yaşının 10-11 sınırına indiği tahmin edilmektedir.

Çocukların ve ergenlerin sigaraya
başlama nedenleri şunlardır;

-Düşük benlik saygısı, okul
problemleri
-Akran etkisi
-Anne-babanın ya da aile büyüklerinin sigara içmesi
-Özendirici olması
-Bir gruba dahil olma kaygısı
-Bir büyüme sembolü olarak görülmesi
-İmaj kaygısı
-Kendini değersiz algılama

Bu nedenlerin yanında içmeyi
cesaretlendirici ortam, çevreye özenme ve uyum gibi faktörler bu yaş grubunda
sigara içme nedenleri arasında bulunmaktadır. Erken yaşta başlanan sigara içimi,
erişkinlikte sigara içimi için en önemli risk etkenidir ve sigara içilen
çevreden uzak duruldukça sigara içim ve bağımlılık oranının daha düşük olduğu
belirtilmektedir.

EN BÜYÜK SORUNLARDAN BİRİ ULAŞIM
KOLAYLIĞI

Sigara ulaşım kolaylığı,
fiyatı ve diğer bağımlılık biçimleriyle karşılaştırıldığında ekonomik, hukuksal
ya da ruhsal düzlemde daha az soruna yol açmaktadır. Bu durumda, sigaranın
yarattığı olumsuz sonuçlara duyarsızlık yaratmakta ve sigarayı bırakma çabalarını
azaltmaktadır.

Ulaşım kolaylığı dışında,
“kilo alırım, herhangi sebepten dolayı da ölebilirim, artık çok geç ya da
gelecekte bırakırım” gibi düşünce kalıpları da sigarayı bırakmayı engelleyen
nedenler arasında bulunmaktadır.

SİGARAYI BIRAKANLARIN ÇOĞU TEKRAR
BAŞLIYOR

Sigara bırakma başarı oranı,
birçok madde bağımlılığı tedavisinde de olduğu gibi kişinin kendi isteği ve
iradesi ile ilişkili olmaktadır. Davranışsal, fizyolojik ve ruhsal yoksunluk
belirtilerinin kişiyi zorladığı bu süreçte, bilgilendirici ve destekleyici
yardım almak bırakma eyleminin devamının sağlanması açısından çok önemlidir.

Yapılan araştırmalara göre
her yıl sigara içenlerin {[yuzde]} 70 ’i bırakmayı düşünmekte ve 1/3 ü de bırakmayı
denemektedir. Ancak bu süreci herhangi profesyonel bir yardım talep etmeden
kendi başına deneyenlerin {[yuzde]}98’i sonraki bir yıl içerisinde yeniden sigaraya
başlamaktadır.

SİFARA KENDİNE ZARAR VERME DAVRANIŞIDIR

Sigarayı bırakma döneminde
ortaya çıkan öfke, huzursuzluk, madde arama davranışı, gerginlik, yoğunlaşma güçlüğü
gibi yoksunluk belirtileri kişinin içme süresi ve miktarı ile de doğrudan
ilişkilidir. Çoğu bağımlı, diğer bağımlılık örüntülerinde olduğu gibi sigarayı
bir rahatlama, stresle baş etme, öfke kontrol aracı gibi görmekte ve bu
davranışı pekiştirmektedir. Psikolojik destek ile eşleşen bu davranış şekli ile
ilgili farkındalık ve zor durumlarla baş etme becerileri psikoterapi yöntemleri
ile kişiye kazandırılabilmektedir.

Ayrıca bir çeşit kendine
zarar verme davranışı olan sigara ve tütün kullanımının altında yatan nedenler
incelenmeli ve destekleyici psikoterapi görüşmeleri kişinin ihtiyaçları
doğrultusunda planlanmadır.